เพชรหน้าทั่ง หรือ ไพไรต์ (Pyrite) แท้จริงแล้วเป็นเพียงผลึกแร่โลหะชนิดหนึ่งที่พบมากที่สุดในกลุ่มแร่ซัลไฟด์ ซึ่งคำว่าไพไรต์ มาจากภาษากรีก ที่มีความหมายว่าไฟ (Pry) เหตุที่เรียกว่าไฟก็เนื่องมาจากไพไรต์เมื่อนำไปกระทบกับเหล็กแรงๆ ก็จะทำให้เกิดประกายไฟออกมา ประโยชน์ของไพไรต์ส่วนใหญ่จะนิยมนำไปทำเป็นเครื่องประดับ หรือนำไปเป็นส่วนผสมในการทำกรดกำมะถัน เนื่องจากไพไรต์มีสีเหลืองอร่ามจนดูคล้ายกับทองคำ จึงมักจะทำให้ผู้ที่พบเห็นเข้าใจผิดอยู่เสมอว่ามันคือทองคำ จนได้ฉายาว่า “ทองคนโง่” (Fool Gold)
แต่ก็ยังมีไพไรต์บางประเภทที่มีทองคำแท้ปะปนอยู่ อาจจะมีสูงถึง 0.25% โดยน้ำหนักหรือมากกว่า เพราะว่าทองคำและไพไรต์เกิดขึ้นภายใต้เงื่อนไขที่คล้ายคลึงกันและสามารถเกิดขึ้นพร้อมกันในหินเดียวกัน แม้ว่าจะเป็นส่วนเล็ก ๆ ของแร่ แต่มูลค่าของทองคำนั้นสูงมาก หากไพไรต์มีทองคำ 0.25% และราคาทองคำอยู่ที่ 45,000 บาท/ออนซ์ ดังนั้นไพไรต์หนึ่งตัน จะมีทองคำประมาณ70 ออนซ์ ซึ่งมีมูลค่ากว่า 3 ล้านบาท แต่นี่ไม่ใช่การรับประกันว่าจะได้ทองคำที่มีมูลค่าเท่านี้จริง ขึ้นอยู่กับว่าทองคำจะสามารถกู้คืนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และมูลค่าของต้นทุนของกระบวนการกู้คืนที่อาจสูงจนมากกว่ามูลค่าข้างต้นก็ได้
สำหรับในประเทศไทย เพชรหน้าทั่งนับว่าเป็นแร่ธรรมดาที่สุดชนิดหนึ่ง พบอยู่มากมายหลายแห่ง เช่น จังหวัดนครศรีธรรมราช ยะลา สงขลา ฉะเชิงเทรา นครราชสีมา เพชรบูรณ์ แพร่ แหล่งใหญ่ๆ พบที่ อำเภอท่าศาลา จังหวัดนครศรีธรรมราช และที่อำเภอบันนังสตาร์ จังหวัดยะลา แต่ตามความเชื่อเล่าว่า เพชรหน้าทั่ง เป็นของดีที่หายากมาก สรรพคุณนับ 108 ประการ มีถิ่นกำเนิดจากภาคใต้ภายในถ้ำที่มีภูเขาล้อมรอบ มีเทพเทวาและคนธรรพ์รักษา การค้นพบเพชรหน้าทั่งในครั้งแรกนั้น พบที่เขาเจ็ดยอดในจังหวัดพัทลุง โดยพระธุดงค์ผู้ทรงจิตอภิญญารูปหนึ่ง ด้วยภูมิธรรมอันสูงล้ำประกอบกับบารมีที่สร้างสมมาอย่างเปี่ยมล้น ทำให้ท่านได้พบของวิเศษนี้เข้าโดยบังเอิญ จึงได้นำมาแจกจ่ายแก่บรรดาสานุศิษย์และญาติโยมที่มีบารมีสืบเนื่องกันได้รับไว้บูชา เป็นเหตุให้ในเวลาต่อมาคุณวิเศษของเพชรหน้าทั่งได้กระจายขจรไกล เป็นที่ปรารถนาของผู้คนทั่วไป แต่มีไม่มากคนนักที่จะได้เป็นเจ้าของครอบครองบูชา ผู้ไร้วาสนาแม้ได้พบก็กลับไม่เห็นค่าสำคัญว่าเป็นโลหะธรรมดา…
อานุภาพของธาตุศักดิ์สิทธิ์เพชรหน้าทั่งนี้ ชาวบ้านเชื่อกันว่าเป็น “เพชรเมืองคนธรรพ์” หรือเพชรเมืองลับแล ของดีสรรพคุณ 108 ประการที่ทุกคนต่างปรารถนา เป็นรองก็แต่เฉพาะเหล็กไหลเท่านั้น เท่าที่มีผู้ประสบผลมาแล้ว มีทั้งในด้าน อยู่ยงคงกระพัน ป้องกันคุณไสย เสนียดจัญไร ป้องกันภูติผี ผู้มีไว้บูชาหากเก็บรักษาไว้ในบ้าน จะคุ้มครองคนในครอบครัวนั้น อยู่กันอย่างร่มเย็น เป็นที่รักของญาติมิตรและเพื่อนบ้านใกล้เคียง การทำมาค้าขายจะเจริญรุ่งเรือง การงานก้าวหน้า หากพกติดตัวจะแคล้วคลาดอันตรายจากหายนะทั้งปวง.
